Szkolna przemoc rówieśnicza a wchodzenie w dorosłość: rekonstrukcja i ewaluacja znaczenia doświadczeń bullyingu w procesach tranzycji
AKRONIM:
BULTRA
ŹRÓDŁO FINANSOWANIA:
środki Uniwersytetu SWPS, procedura konkursowa na projekty
interdyscyplinarne Prorektora ds. Nauki Uniwersytetu SWPS (subwencja
Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego grant nr SUB/INTERDYSC/2019/02)
CZAS TRWANIA:
2020 – 2021
ZESPÓŁ BADAWCZY:
dr hab. Paula Pustułka
OPIS:
Inspiracja do badań w ramach projektu BULTRA
Psychologowie zajmujący się interwencjami w środowisku szkolnym adolescentów (Salmivalli 2010; Wójcik, Hełka 2019) podnoszą długofalowe skutki bullyingu wyłaniające się z badań z osobami dorosłymi, które doświadczyły przemocy rówieśniczej lub były jej sprawcami czy świadkami (Tholander 2019). Z kolei socjologowie wskazują na zmieniające się obiektywne (społeczne), jak i subiektywne (psychologiczne/ indywidualne) wyznaczniki stawania się dorosłym (por. Marianowska 2013) i podkreślają znaczny wpływ doświadczeń wczesnej młodości (okresu szkolnego) na późniejszy przebieg tranzycji (Włodarczyk, Wójcik 2019). Projekt BULTRA badawczo łączy te dwa obszary. Jest to szczególnie istotne, gdyż liczne badania, które były prowadzone w różnych krajach i różnorodnych środowiskach wykazały, iż stan zdrowia psychicznego młodzieży doświadczającej przemocy jest znacząco gorszy niż ich rówieśników, którzy nie padli ofiarą bullyingu. Konsekwencje te ujawniono również w badaniach podłużnych, gdzie doświadczanie przemocy w okresie adolescencji rzutowało na stan psychiczny jednostek w życiu dorosłym (Vassallo, Sanson, Olsson, 2014). Retrospektywne wywiady z dorosłymi ofiarami poważnego prześladowania przeprowadzone przez Smitha (1991) ilustrują destrukcyjny wpływ przeżytych traum na proces wchodzenie w bliskie relacje i umiejętność ich podtrzymywania. Istniejące opracowania wskazują również na trudności w adaptacji do ról rodzinnych i zawodowych na kolejnych etapach cyklu życia (DeLara 2019; Thornberg 2011; Wolke, Lereya 2015).
Do tej pory brakuje w Polsce badań, które wprost koncentrują się na refleksji młodych dorosłych nad znaczeniem relacji rówieśniczych z przeszłości na ich aktualny dobrostan psychiczny. Badanie długofalowego wpływu przemocy rówieśniczej wpisuje się w rozumienie wchodzenia w dorosłość jako procesu jednocześnie strukturalnego i indywidualnego, kształtowanego tak przez socjalizację (w rodzinie, grupie rówieśniczej i szkole; Arnett 1995, Sarnowska 2019), jak osobiste predyspozycje (charakterystyki psychologiczne) i doświadczenia. Takie podejście pozwala spojrzeć na problematykę przemocy rówieśniczej jako zjawiska złożonego, wymagającego interdyscyplinarnych działań.
CELE:
Projekt ma na celu zrozumienie znaczenia retrospektywnego czynnika psychologicznego (tj. szkolna przemoc rówieśnicza w okresie adolescencji i uczestnictwo w niej w charakterze ofiary, sprawcy lub świadka) na późniejsze procesy tranzycyjne związane z wchodzeniem w dorosłość. Chcemy zbadać, na ile syndrom post-bullyingowy (DeLara 2012; 2019) i szersze doświadczenia bullyingu wpływają na współczesne biografie młodych ludzi, zarówno w zakresie edukacji, rynku pracy, życia osobistego/rodzinnego, jak i decyzji mobilnościowych. Badając proces stawania się dorosłym (Arnett 2000) uwzględnimy zarówno społeczne markery dorosłości tj. ukończenie edukacji, rozpoczęcie pracy, wyprowadzka z domu rodzinnego, wejście w związek małżeński czy urodzenie dziecka, zob. Settersen 2011), jak i ich redefinicje w społeczeństwie ryzyka (Beck 2002; Giddens 2010). Pozwoli nam to na uchwycenie wpływu doświadczenia przemocy rówieśniczej na tzw. hybrydowy model wchodzenia w dorosłość (Wiszejko-Wierzbicka, Kwiatkowska 2018), łączący model tradycyjny ze swobodą młodych ludzi co do wyboru stylów i sposobów życia.
METODOLOGIA:
W ramach projektu „BULTRA” zrealizowano eksploracyjne, jakościowe badanie roli doświadczenia szkolnej przemocy rówieśniczej we wchodzeniu w dorosłość. Przeprowadzono 20 indywidualnych wywiadów pogłębionych z młodymi dorosłymi (19-35 lat), którzy w okresie szkolnym doświadczyli bullyingu.
Zastosowano celowy dobór próby, za podstawowe kryterium udziału w badaniu został przyjęty wiek (19-35 lat) oraz doświadczenie szkolnej przemocy rówieśniczej trwające minimum 6 miesięcy.
Pierwsza część wywiadu mocno skupiała się na retrospektywnych wspomnieniach z okresu szkoły oraz doświadczeniach związanych z przemocą rówieśniczą. Druga część wywiadu dotyczyła teraźniejszości oraz przyszłości w odniesieniu do procesów stawania się dorosłym. Uczestnicy i uczestniczki badania pytani byli wprost o konsekwencje doświadczeń bullyingu na ich obecne życie.
Wszystkie wywiady zostały przeprowadzone online przy wykorzystaniu oprogramowania Google Meet, nagrane oraz poddane transkrypcji oraz anonimizacji. Materiał badawczy został zakodowany przy wykorzystaniu oprogramowaniu MAXQDA (wersja 20.1.1). Do analizy materiału badawczego wykorzystano Interpretacyjną Analizę Fenomenologiczną (Pietkiewicz, Smith 2014), która daje możliwość głębokiej analizy sposobów rozumienia przez badanych własnych doświadczeń.
Procedura badania została zaakceptowana przez Senacką Komisję ds. Etyki Badań Empirycznych Uniwersytetu SWPS.